"Tôi tự nhủ mình phải làm được, không phải để đẹp lòng người khác mà để chính bản thân tự tin hơn", Minh San chia sẻ.

Hai năm sau, nhờ áp dụng chế độ ăn uống khoa học, cô đã giảm ngoạn mục 18kg, về mức cân nặng lý tưởng 49kg và lấy lại vóc dáng thanh mảnh như thời con gái.

Chế độ ăn uống giúp giảm cân khoa học của Minh San có gì?

Bữa sáng: Khởi đầu nhẹ nhàng với cà phê đen và trứng luộc

Minh San luôn bắt đầu ngày mới với một cốc cà phê đen không đường và hai quả trứng luộc.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, caffeine trong cà phê không chỉ giúp tăng cường trao đổi chất mà còn hỗ trợ phân giải mỡ thừa. Trong khi đó, trứng luộc giàu protein giúp kéo dài cảm giác no, hạn chế cơn thèm ăn suốt buổi sáng.

Một nghiên cứu được công bố trên PubMedcho thấy, nhóm người ăn sáng với trứng giảm được chỉ số BMI, cân nặng và vòng eo nhanh hơn 60% so với nhóm ăn bánh mì, dù lượng calo của cả hai nhóm là tương đương.

Bữa trưa: Rau xanh và tinh bột tự nhiên

Bữa trưa của cô xoay quanh các loại rau giàu chất xơ như: Rau muống, bông cải xanh, kết hợp với ức gà hoặc khoai lang.

Rau xanh được luộc hoặc hấp, hạn chế nêm nếm gia vị để giảm calo. Khoai lang là nguồn tinh bột tự nhiên, giúp no lâu mà không gây tăng cân như các loại tinh bột tinh chế (cơm trắng, bánh mì).

Ức gà là lựa chọn phổ biến vì ít chất béo và giàu protein, hỗ trợ xây dựng cơ bắp và đốt cháy calo hiệu quả.

Minh San nhấn mạnh: "Tinh bột tự nhiên giúp cơ thể đủ năng lượng nhưng không tích mỡ thừa. Đặc biệt, tránh xa các loại tinh bột tinh chế là điều quan trọng nhất".

Bữa tối: Cân bằng giữa rau, protein và cá hồi

Vào buổi tối, cô gái này chọn các món ăn đơn giản nhưng đảm bảo đủ dinh dưỡng. Thay vì ức gà như bữa trưa, cô thay bằng cá hồi nướng.

"Cá hồi chứa omega-3 rất tốt cho sức khỏe, giúp giảm viêm và hỗ trợ đốt mỡ. Vì cá hồi có sẵn dầu tự nhiên, tôi thường nướng hoặc áp chảo mà không cần thêm dầu mỡ", cô chia sẻ.

Rau xanh tiếp tục là thành phần không thể thiếu trong bữa tối của cô, giúp bổ sung chất xơ và duy trì cảm giác no lâu.

Ăn nguyên liệu tự nhiên và uống đủ nước

Minh San luôn tuân thủ nguyên tắc ăn nguyên liệu tự nhiên và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, thực phẩm tự nhiên như rau củ, thịt tươi không chỉ ít calo hơn mà còn tạo cảm giác no lâu hơn so với đồ ăn chế biến.

Ngoài ra, cô duy trì thói quen uống đủ nước mỗi ngày, với công thức tính lượng nước cần thiết là cân nặng (kg) x 40ml. Ví dụ, một người nặng 60kg nên uống ít nhất 2,4l nước mỗi ngày.

Kiên trì - Chìa khóa giảm cân bền vững

Chia sẻ về hành trình giảm cân, Minh San thừa nhận những ngày đầu không hề dễ dàng.

"Cũng có lúc tôi muốn bỏ cuộc, nhưng mỗi lần soi gương thấy mình thay đổi tích cực, tôi lại có thêm động lực", Minh San nói.

Cô nhấn mạnh rằng, giảm cân không phải là nhịn ăn hay sử dụng các phương pháp cấp tốc. Sự bền bỉ và kỷ luật với chế độ ăn uống và sinh hoạt là yếu tố quyết định thành công.

Với chiều cao 1m68, cân nặng của Lý Minh San (một người bán hàng qua livestream nổi tiếng tại Trung Quốc) từng chạm mốc 92kg trong giai đoạn mang thai.

Theo EDH, dù đã giảm xuống 67kg sau sinh, cô vẫn cảm thấy tự ti vì ngoại hình "mũm mĩm" hơn nhiều so với trước đây. Đỉnh điểm, những bình luận ác ý trên livestream như "trông to quá", "xấu thế này ai mà coi được" khiến cô quyết tâm thay đổi.

"Tôi tự nhủ mình phải làm được, không phải để đẹp lòng người khác mà để chính bản thân tự tin hơn", Minh San chia sẻ.

Hai năm sau, nhờ áp dụng chế độ ăn uống khoa học, cô đã giảm ngoạn mục 18kg, về mức cân nặng lý tưởng 49kg và lấy lại vóc dáng thanh mảnh như thời con gái.

Chế độ ăn uống giúp giảm cân khoa học của Minh San có gì?

Bữa sáng: Khởi đầu nhẹ nhàng với cà phê đen và trứng luộc

Minh San luôn bắt đầu ngày mới với một cốc cà phê đen không đường và hai quả trứng luộc.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, caffeine trong cà phê không chỉ giúp tăng cường trao đổi chất mà còn hỗ trợ phân giải mỡ thừa. Trong khi đó, trứng luộc giàu protein giúp kéo dài cảm giác no, hạn chế cơn thèm ăn suốt buổi sáng.

Một nghiên cứu được công bố trên PubMedcho thấy, nhóm người ăn sáng với trứng giảm được chỉ số BMI, cân nặng và vòng eo nhanh hơn 60% so với nhóm ăn bánh mì, dù lượng calo của cả hai nhóm là tương đương.

Bữa trưa: Rau xanh và tinh bột tự nhiên

Bữa trưa của cô xoay quanh các loại rau giàu chất xơ như: Rau muống, bông cải xanh, kết hợp với ức gà hoặc khoai lang.

Rau xanh được luộc hoặc hấp, hạn chế nêm nếm gia vị để giảm calo. Khoai lang là nguồn tinh bột tự nhiên, giúp no lâu mà không gây tăng cân như các loại tinh bột tinh chế (cơm trắng, bánh mì).

Ức gà là lựa chọn phổ biến vì ít chất béo và giàu protein, hỗ trợ xây dựng cơ bắp và đốt cháy calo hiệu quả.

Minh San nhấn mạnh: "Tinh bột tự nhiên giúp cơ thể đủ năng lượng nhưng không tích mỡ thừa. Đặc biệt, tránh xa các loại tinh bột tinh chế là điều quan trọng nhất".

Bữa tối: Cân bằng giữa rau, protein và cá hồi

Vào buổi tối, cô gái này chọn các món ăn đơn giản nhưng đảm bảo đủ dinh dưỡng. Thay vì ức gà như bữa trưa, cô thay bằng cá hồi nướng.

"Cá hồi chứa omega-3 rất tốt cho sức khỏe, giúp giảm viêm và hỗ trợ đốt mỡ. Vì cá hồi có sẵn dầu tự nhiên, tôi thường nướng hoặc áp chảo mà không cần thêm dầu mỡ", cô chia sẻ.

Rau xanh tiếp tục là thành phần không thể thiếu trong bữa tối của cô, giúp bổ sung chất xơ và duy trì cảm giác no lâu.

Ăn nguyên liệu tự nhiên và uống đủ nước

Minh San luôn tuân thủ nguyên tắc ăn nguyên liệu tự nhiên và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, thực phẩm tự nhiên như rau củ, thịt tươi không chỉ ít calo hơn mà còn tạo cảm giác no lâu hơn so với đồ ăn chế biến.

Ngoài ra, cô duy trì thói quen uống đủ nước mỗi ngày, với công thức tính lượng nước cần thiết là cân nặng (kg) x 40ml. Ví dụ, một người nặng 60kg nên uống ít nhất 2,4l nước mỗi ngày.

Kiên trì - Chìa khóa giảm cân bền vững

Chia sẻ về hành trình giảm cân, Minh San thừa nhận những ngày đầu không hề dễ dàng.

"Cũng có lúc tôi muốn bỏ cuộc, nhưng mỗi lần soi gương thấy mình thay đổi tích cực, tôi lại có thêm động lực", Minh San nói.

Cô nhấn mạnh rằng, giảm cân không phải là nhịn ăn hay sử dụng các phương pháp cấp tốc. Sự bền bỉ và kỷ luật với chế độ ăn uống và sinh hoạt là yếu tố quyết định thành công.

Các nhà nghiên cứu đến từ Đại học Georgia (Mỹ) đã phân tích dữ liệu y tế từ hơn 250,000 người trong Ngân hàng tế bào sinh học Anh quốc (UK Biobank) suốt 13 năm. Những người này được theo dõi nồng độ omega-3 và omega-6 trong máu, cũng như tỷ lệ mắc 19 loại ung thư cụ thể.

Theo Tiến sĩ Kaixiong 'Calvin' Ye, khoa Di truyền học, thuộc Trường Nghệ thuật và Khoa học Franklin, Đại học Georgia và là tác giả của nghiên cứu, trong quá trình ghi nhận, nhóm đã phát hiện những ai có nồng độ omega-3 và omega-6 trong máu cao hơn có tỷ lệ mắc ung thư nói chung thấp hơn.

Cụ thể, những người tham gia nghiên cứu có nồng độ omega-3 cao trong máu có tỷ lệ mắc ung thư hệ tiêu hóa và ung thư phổi thấp hơn.

Các nhà khoa học cũng chứng minh những người có nồng độ omega-6 cao hơn có ít nguy cơ mắc 14 loại ung thư bao gồm ung thư não, tuyến giáp, thận, bàng quang, phổi, tuyến tụy và ruột kết.

"Ngoài ra, chúng tôi cũng phát hiện omega-3 có tác dụng tốt hơn trong việc ngăn ngừa ung thư ở nhóm tuổi trẻ và ở phụ nữ. Trong khi đó, omega-6 lại có nhiều tác dụng đối với nhóm lớn tuổi, nam giới và những người hút thuốc", Tiến sĩ Ye thông tin.

Ông Ye cũng cho rằng từ kết quả này, các nghiên cứu trong tương lai cần tìm ra sự khác biệt về tác động của omega-3 và omega-6 đối với các loại ung thư. 

Trao đổi với Medical News Today, chuyên gia dinh dưỡng Monique Richard, cho rằng nghiên cứu một lần nữa nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc tiêu thụ các nguồn axit béo lành mạnh khác nhau đối với cơ thể.

"Các axit béo này có khả năng ngăn ngừa và giảm nguy cơ ung thư, mắc các bệnh mãn tính. Chúng cũng hỗ trợ sức khỏe tim mạch và khả năng nhận thức", bà Richard giải thích.

Theo vị chuyên gia, để bổ sung omega-3 và omega-6 cho cơ thể, bên cạnh uống viên dầu cá, mọi người cần tập trung vào chế độ ăn uống trước tiên. 

Cụ thể, một số nguồn thực vật giàu hai loại axit béo này là hạt lanh, hạt chia, quả óc chó, đậu nành, hạt cây gai dầu, rong biển, tảo, mầm lúa mì, hạt hướng dương, đậu phụ, rau bina và rau lá xanh.

Ngoài ra, các loại cá như cá hồi, cá thu, cá cơm, cá mòi, cá trích, cá ngừ cũng là nguồn thực phẩm giàu axit béo omega-3 mọi người nên lựa chọn bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày.

Diệu Linh

Omega-3 và omega-6 từ lâu đã được chứng minh đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì hoạt động của não, cũng như hỗ trợ sự phát triển và tăng trưởng trong cơ thể. Tuy nhiên, cả hai chất này cơ thể đều không tự tổng hợp được mà phải bổ sung từ thực phẩm hoặc viên dầu cá. 

Theo Medical News Today, bên cạnh tác dụng tăng cường trí nhớ, sáng mắt, omega-3 và omega-6 gần đây cũng được chứng minh có khả năng chống lại một số bệnh ung thư.

Các nhà nghiên cứu đến từ Đại học Georgia (Mỹ) đã phân tích dữ liệu y tế từ hơn 250,000 người trong Ngân hàng tế bào sinh học Anh quốc (UK Biobank) suốt 13 năm. Những người này được theo dõi nồng độ omega-3 và omega-6 trong máu, cũng như tỷ lệ mắc 19 loại ung thư cụ thể.

Theo Tiến sĩ Kaixiong 'Calvin' Ye, khoa Di truyền học, thuộc Trường Nghệ thuật và Khoa học Franklin, Đại học Georgia và là tác giả của nghiên cứu, trong quá trình ghi nhận, nhóm đã phát hiện những ai có nồng độ omega-3 và omega-6 trong máu cao hơn có tỷ lệ mắc ung thư nói chung thấp hơn.

Cụ thể, những người tham gia nghiên cứu có nồng độ omega-3 cao trong máu có tỷ lệ mắc ung thư hệ tiêu hóa và ung thư phổi thấp hơn.

Các nhà khoa học cũng chứng minh những người có nồng độ omega-6 cao hơn có ít nguy cơ mắc 14 loại ung thư bao gồm ung thư não, tuyến giáp, thận, bàng quang, phổi, tuyến tụy và ruột kết.

"Ngoài ra, chúng tôi cũng phát hiện omega-3 có tác dụng tốt hơn trong việc ngăn ngừa ung thư ở nhóm tuổi trẻ và ở phụ nữ. Trong khi đó, omega-6 lại có nhiều tác dụng đối với nhóm lớn tuổi, nam giới và những người hút thuốc", Tiến sĩ Ye thông tin.

Ông Ye cũng cho rằng từ kết quả này, các nghiên cứu trong tương lai cần tìm ra sự khác biệt về tác động của omega-3 và omega-6 đối với các loại ung thư. 

Trao đổi với Medical News Today, chuyên gia dinh dưỡng Monique Richard, cho rằng nghiên cứu một lần nữa nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc tiêu thụ các nguồn axit béo lành mạnh khác nhau đối với cơ thể.

"Các axit béo này có khả năng ngăn ngừa và giảm nguy cơ ung thư, mắc các bệnh mãn tính. Chúng cũng hỗ trợ sức khỏe tim mạch và khả năng nhận thức", bà Richard giải thích.

Theo vị chuyên gia, để bổ sung omega-3 và omega-6 cho cơ thể, bên cạnh uống viên dầu cá, mọi người cần tập trung vào chế độ ăn uống trước tiên. 

Cụ thể, một số nguồn thực vật giàu hai loại axit béo này là hạt lanh, hạt chia, quả óc chó, đậu nành, hạt cây gai dầu, rong biển, tảo, mầm lúa mì, hạt hướng dương, đậu phụ, rau bina và rau lá xanh.

Ngoài ra, các loại cá như cá hồi, cá thu, cá cơm, cá mòi, cá trích, cá ngừ cũng là nguồn thực phẩm giàu axit béo omega-3 mọi người nên lựa chọn bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày.

Diệu Linh

Cho đến nay, chúng ta có thể khẳng định phẫu thuật nội soi Việt Nam sánh ngang tầm các trung tâm y khoa trong khu vực và thế giới. Nhiều phương pháp phẫu thuật khó trước đây phải mổ mở, thì đến nay đã được thay thế bằng phẫu thuật nội soi, như các ca sửa hay thay van tim.

Phẫu thuật nội soi sọ não, nội soi nền sọ qua ngã mũi để điều trị u não cũng đã được thực hiện tại nhiều trung tâm. Phẫu thuật nội soi lấy gan và thận từ người hiến khỏe mạnh để ghép cho người bệnh là kỹ thuật mổ phức tạp, đòi hỏi trình độ kinh nghiệm cao, trang thiết bị hiện đại đồng bộ cũng được bác sĩ Việt Nam thực hiện.

Năm 2003, Trung tâm huấn luyện Phẫu thuật nội soi đầu tiên của Việt Nam được thành lập ở Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, tạo nền tảng cho sự phát triển phẫu thuật nội soi nước nhà. Đến nay, Trung tâm đã huấn luyện cho hàng ngàn bác sĩ về phẫu thuật nội soi, đặc biệt đã có hơn 800 bác sĩ từ 11 quốc gia đến học tập.

Trong khi đó, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức là một trong những trung tâm thực hiện những trường hợp ghép tạng đầu tiên tại Việt Nam. Hiện nay, đơn vị này đứng đầu cả nước về ghép thận, ghép tim, ghép phổi, và ghép gan từ người cho chết não.

Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã triển khai chương trình ghép gan từ tháng 10/2017. Trong quá trình phát triển, Bệnh viện đã xác lập nhiều kỷ lục, như hoàn thành 5 ca ghép gan từ người cho sống chỉ trong một tuần, thực hiện thành công ca nội soi lấy mảnh ghép gan phải đầu tiên và ca nội soi cắt gan toàn bộ cho người nhận đầu tiên tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, Bệnh viện Chợ Rẫy đã đạt được những thành tựu ấn tượng trong lĩnh vực ghép tạng, với 1.226 ca ghép thận, 30 ca ghép gan và 7 ca ghép tim thành công, góp phần nâng cao chất lượng sống của hàng ngàn người bệnh.

Còn Bệnh viện Bình Dân đã trở thành nơi triển khai ứng dụng phẫu thuật robot cho người lớn đầu tiên tại Việt Nam từ năm 2016. Đến nay, Bệnh viện đã phẫu thuật robot thành công cho hơn 3.000 trường hợp, tập trung nhiều nhất phẫu thuật điều trị ung thư đại trực tràng, ung thư tuyến tiền liệt, bướu thận và ung thư bàng quang.

Ngoài tham gia đào tạo và cấp chứng chỉ phẫu thuật robot tại Việt Nam, Bệnh viện Bình Dân cũng đi chuyển giao kỹ thuật mổ robot cho các nước trong khu vực, như Philippines.

Giáo sư Trần Bình Giang khẳng định, trong tương lai, với nền tảng đã được xây dựng, ngành Ngoại khoa Việt Nam tiếp tục có tiềm năng phát triển, hướng tới những tiêu chuẩn cao hơn về an toàn và hiệu quả.

Phó giáo sư Nguyễn Hoàng Bắc, Phó Chủ tịch Hội Ngoại khoa và Phẫu thuật nội soi Việt Nam chia sẻ, Hội nghị ngoại khoa năm nay thu hút sự tham gia của gần 2.000 Giáo sư, Phó Giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ, các nhà quản lý y tế và lãnh đạo các cơ sở y tế, với 420 báo cáo viên đến từ Việt Nam, Hoa Kỳ, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Có nhiều chủ đề nổi bật của Hội nghị, như: Điều trị ngoại khoa ung thư tiêu hóa; Các tiến bộ trong lĩnh vực ghép tạng tại Việt Nam; Tiến bộ trong phẫu thuật tim và lồng ngực… Đáng chú ý là các ca mổ thị phạm được truyền hình trực tiếp tại 4 bệnh viện, trong các phiên đào tạo tiền hội nghị.

Tại buổi khai mạc Hội nghị ngoại khoa và phẫu thuật nội soi toàn quốc (diễn ra các ngày 21-23/11 ở TPHCM), Giáo sư Trần Bình Giang, Chủ tịch Hội Ngoại khoa và Phẫu thuật nội soi Việt Nam cho biết, kể từ khi ra đời vào năm 1962, Hội đã có nhiều thành tựu, là một trong những niềm tự hào của y học Việt Nam.

Các bác sĩ ngoại khoa Việt Nam luôn tìm tòi, học hỏi các phương pháp mới để các ca phẫu thuật ngày càng hiệu quả hơn và ít xâm lấn hơn. Phẫu thuật nội soi không chỉ điều trị khỏi bệnh mà còn giảm thiểu tác hại không mong muốn đến người bệnh, giúp giảm đau, phục hồi sớm và có tính thẩm mỹ cao.

Cho đến nay, chúng ta có thể khẳng định phẫu thuật nội soi Việt Nam sánh ngang tầm các trung tâm y khoa trong khu vực và thế giới. Nhiều phương pháp phẫu thuật khó trước đây phải mổ mở, thì đến nay đã được thay thế bằng phẫu thuật nội soi, như các ca sửa hay thay van tim.

Phẫu thuật nội soi sọ não, nội soi nền sọ qua ngã mũi để điều trị u não cũng đã được thực hiện tại nhiều trung tâm. Phẫu thuật nội soi lấy gan và thận từ người hiến khỏe mạnh để ghép cho người bệnh là kỹ thuật mổ phức tạp, đòi hỏi trình độ kinh nghiệm cao, trang thiết bị hiện đại đồng bộ cũng được bác sĩ Việt Nam thực hiện.

Năm 2003, Trung tâm huấn luyện Phẫu thuật nội soi đầu tiên của Việt Nam được thành lập ở Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, tạo nền tảng cho sự phát triển phẫu thuật nội soi nước nhà. Đến nay, Trung tâm đã huấn luyện cho hàng ngàn bác sĩ về phẫu thuật nội soi, đặc biệt đã có hơn 800 bác sĩ từ 11 quốc gia đến học tập.

Trong khi đó, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức là một trong những trung tâm thực hiện những trường hợp ghép tạng đầu tiên tại Việt Nam. Hiện nay, đơn vị này đứng đầu cả nước về ghép thận, ghép tim, ghép phổi, và ghép gan từ người cho chết não.

Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã triển khai chương trình ghép gan từ tháng 10/2017. Trong quá trình phát triển, Bệnh viện đã xác lập nhiều kỷ lục, như hoàn thành 5 ca ghép gan từ người cho sống chỉ trong một tuần, thực hiện thành công ca nội soi lấy mảnh ghép gan phải đầu tiên và ca nội soi cắt gan toàn bộ cho người nhận đầu tiên tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, Bệnh viện Chợ Rẫy đã đạt được những thành tựu ấn tượng trong lĩnh vực ghép tạng, với 1.226 ca ghép thận, 30 ca ghép gan và 7 ca ghép tim thành công, góp phần nâng cao chất lượng sống của hàng ngàn người bệnh.

Còn Bệnh viện Bình Dân đã trở thành nơi triển khai ứng dụng phẫu thuật robot cho người lớn đầu tiên tại Việt Nam từ năm 2016. Đến nay, Bệnh viện đã phẫu thuật robot thành công cho hơn 3.000 trường hợp, tập trung nhiều nhất phẫu thuật điều trị ung thư đại trực tràng, ung thư tuyến tiền liệt, bướu thận và ung thư bàng quang.

Ngoài tham gia đào tạo và cấp chứng chỉ phẫu thuật robot tại Việt Nam, Bệnh viện Bình Dân cũng đi chuyển giao kỹ thuật mổ robot cho các nước trong khu vực, như Philippines.

Giáo sư Trần Bình Giang khẳng định, trong tương lai, với nền tảng đã được xây dựng, ngành Ngoại khoa Việt Nam tiếp tục có tiềm năng phát triển, hướng tới những tiêu chuẩn cao hơn về an toàn và hiệu quả.

Phó giáo sư Nguyễn Hoàng Bắc, Phó Chủ tịch Hội Ngoại khoa và Phẫu thuật nội soi Việt Nam chia sẻ, Hội nghị ngoại khoa năm nay thu hút sự tham gia của gần 2.000 Giáo sư, Phó Giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ, các nhà quản lý y tế và lãnh đạo các cơ sở y tế, với 420 báo cáo viên đến từ Việt Nam, Hoa Kỳ, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Có nhiều chủ đề nổi bật của Hội nghị, như: Điều trị ngoại khoa ung thư tiêu hóa; Các tiến bộ trong lĩnh vực ghép tạng tại Việt Nam; Tiến bộ trong phẫu thuật tim và lồng ngực… Đáng chú ý là các ca mổ thị phạm được truyền hình trực tiếp tại 4 bệnh viện, trong các phiên đào tạo tiền hội nghị.